Zaburzenia snu, a ryzyko chorób neurodegeneracyjnych

Sen jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na ogólne zdrowie ludzkiego organizmu. Bez niego, niemożliwe jest prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Bezsenność i inne nieprawidłowości związane ze snem, mogą prowadzić do zachorowania na różne choroby występujące m.in. w obrębie układu nerwowego. Jaki jest związek między zaburzeniami snu i ryzykiem pojawienia się chorób neurodegeneracyjnych?

Typy zaburzeń snu

Istnieją różne rodzaje zaburzeń snu, które znacznie różnią się symptomami i wpływem na ludzkie funkcjonowanie.

• Bezsenność – jest najpopularniejszym zaburzeniem. Charakteryzuje się problemami z zaśnięciem oraz zbyt wczesnym budzeniem się rano. Dodatkowo, osoby dotknięte bezsennością często skarżą się na przebudzanie się w ciągu nocy, a ich sen nie zapewnia efektywnej regeneracji.
• Zaburzenia oddychania – jest to przede wszystkim bezdech senny. Organizm przestaje oddychać i w tym momencie się wybudza. Osoby zmagające się z tym problemem nie są w stanie przespać całej nocy i cierpią na chroniczne zmęczenie.
• Parasomnia – są to m.in. nocne drgawki lub mówienie przez sen.
  Problemy z rytmem snu – osoby mające problem ze spaniem w tych samych godzinach mają z reguły silnie rozregulowany zegar biologiczny.
• Narkolepsja – jest poważną chorobą neurologiczną, objawiającą się nagłymi atakami senności w ciągu dnia. Osoby cierpiące na to zaburzenie mogą doświadczać też paraliżu sennego i halucynacji.
• Zespół niespokojnych nóg – podobnie jak narkolepsja, również RLS jest zaburzeniem neurologicznym. Mimowolne ruchy nóg podczas snu nie pozwalają organizmowi efektywnie wypocząć.

Czym są choroby neurodegeneracyjne?

Definicja chorób neurodegeneracyjnych mówi, że są to schorzenia wiążące się przede wszystkim z zanikiem lub stopniowym uszkodzeniem neuronów. Prowadzi to do znacznego obniżenia funkcji poznawczych, motorycznych, a także uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Największym problemem jest to, że zmiany degeneracyjne są nieodwracalne. Jedną z najczęściej występujących chorób neurodegeneracyjnych jest Alzheimer. Potocznie określa się go demencją – pamięć chorych się pogarsza, a logiczne myślenie jest utrudnione bądź niemożliwe. Przyczyną jest gromadzenie się blaszek amyloidowych i splotów neurofibrylarnych w mózgu, które zaburzają funkcjonowanie neuronów i neuroprzekaźników.

Kolejnym często występującym schorzeniem jest choroba Parkinsona. Jest mniej dotkliwa dla chorego pod kątem funkcjonowania psychicznego. Jednak jej symptomy są niezwykle dokuczliwe – obejmują problemy z utrzymaniem równowagi, sztywność mięśni i ogólne zaburzenia funkcjonowania całego układu ruchu. Jakie inne problemy o podłożu neurodegeneracyjnym można wyróżnić? Choroba Picka uszkadza część mózgu odpowiedzialną za osobowość i emocje, stwardnienie zanikowe boczne upośledza kontrolę ruchów mięśniowych, a choroba Creutzfeldta-Jakoba degeneruje neurony, a pacjent błyskawicznie traci zdolność prawidłowego korzystania z części mózgu odpowiadającej za funkcjonowanie poznawcze.

Bezsenność, a ryzyko zachorowania

Wyżej wymienione choroby neurodegeneracyjne są silnie związane z bezsennością. Co sprawia, że to zaburzenie jest tak szkodliwe dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego?

• Zaburzenia metaboliczne – zdarza się, że osoby zmagające się z bezsennością, cierpią jednocześnie na insulinooporność i inne schorzenia metaboliczne. Na dłuższą metę działają one szkodliwie na ogólne funkcjonowanie układu nerwowego.
• Zbyt wysokie stężenia beta-amyloidu – niedobory snu zwiększają poziom białka nazywanego beta-amyloidem. Jego nadmierna ilość sprzyja powstawaniu zmian degeneracyjnych charakterystycznych dla choroby Alzheimera.
• Nieprawidłowy przebieg procesów regeneracyjnych – brak odpowiedniej ilości snu nie sprzyja procesom naprawczym w mózgu. Neurony mają problemy z odbudowywaniem się, a wszelkie uszkodzenia z biegiem czasu mogą zacząć stwarzać poważne problemy neurologiczne.

Zależność między rytmem snu, a chorobami neurodegeneracyjnymi

Rozregulowanie rytmu snu i czuwania nie jest bez znaczenia dla ogólnego funkcjonowania całego organizmu. Jeśli ciało nie działa zgodnie z naturalnym zegarem biologicznym, procesy naprawcze i metaboliczne zachodzą nieprawidłowo. Tym samym, zwiększa się prawdopodobieństwo zniszczenia wielu komórek nerwowych. Jednocześnie, nieregularny sen sprzyja stresowi oksydacyjnemu, a ten bezpośrednio wiąże się z ryzykiem powstania w mózgu stanu zapalnego. Stąd już niedaleko do powstawania zmian neurodegeneracyjnych w mózgu.

Co ciekawe, w ostatnim czasie odkryto, że mózg ma swój własny układ limfatyczny! Aktywuje się podczas snu i usuwa wtedy szkodliwe substancje, takie jak wymieniony wyżej, szkodliwy beta-amyloid. Kiedy mózg nie ma dostarczonej optymalnej ilości snu, procesy te nie funkcjonują prawidłowo, a toksyczne substancje zaczynają kumulować się wśród neuronów w szkodliwych ilościach.

Dalsze badania i perspektywy leczenia

Dynamiczny rozwój nowych technologii w medycynie sprawia, że z roku na rok możliwości leczenia chorób neurodegeneracyjnych stają się coraz bardziej skuteczne! Dzięki wczesnej diagnozie pacjenci mogą otrzymać pomoc w początkowych etapach rozwoju zaburzeń, a dzięki temu dostają szansę większej ilości lat przeżytej w komforcie. Dodatkowo, terapie genowe i komórkowe są badane pod kątem możliwości przekształcania komórek w komórki nerwowe i przeszczepiania ich do mózgu. Nieustannie poszukiwane są też środki farmakologiczne, które będą opóźniały rozwój choroby Alzheimera, Parkinsona czy narkolepsji.

Choroby neurodegeneracyjne są bardzo dotkliwe. W znacznym stopniu obniżają komfort życia – zarówno chorego, jak i jego bliskich. Dlatego niezwykle ważne jest stosowanie wszelkich środków, które mogą im zapobiec, a jednym z nich jest dbanie o jakość snu.